O nariz de Pinocho e o desastre ecolóxico

Chega o cume do clima da ONU e NON se quere escoitar aos Pobos..

1. Somos todos culpables da ruína do planeta.

A saúde do mundo está feita un noxo. ‘Somos todos responsables’, claman as voces da alarma universal, e a xeneralización absolve: se somos todos responsables, ninguén o é. Como coellos se reproducen os novos tecnócratas do medio ambiente. É a taxa de natalidade máis alta do mundo: os expertos xeran expertos e máis expertos que se ocupan de envolver o tema no papel celofán da ambigüidade. Eles fabrican a brumosa linguaxe das exhortaciones ao ‘sacrificio de todos’ nas declaracións dos gobernos e nos solemnes acordos internacionais que ninguén cumpre. Estas cataratas de palabras -inundación que ameaza converterse nunha catástrofe ecolóxica comparable ao buraco do ozono- non se desencadean gratuitamente.

A linguaxe oficial afoga a realidade para outorgar impunidade á sociedade de consumo, a quen a impón por modelo en nome do desenvolvemento e ás grandes empresas que lle sacan o mollo. Pero as estatísticas confesan. Os datos ocultos baixo o palabrerío revelan que o 20 por cento da humanidade comete o 80 por cento das agresións contra a natureza, crime que os asasinos chaman suicidio e é a humanidade enteira quen paga as consecuencias da degradación da terra, a intoxicación do aire, o envelenamiento da auga, o enloquecimiento do clima e a dilapidación dos recursos naturais non renovables.

A señora Harlem Bruntland, quen encabeza o goberno de Noruega, comprobou
recentemente que se os 7 mil millóns de poboadores do planeta consumisen o mesmo que os países desenvolvidos de Occidente, “farían falta 10 planetas como o noso para satisfacer todas as súas necesidades”. Unha experiencia imposible. Pero os gobernantes dos países do Sur que prometen o ingreso ao Primeiro Mundo, máxico pasaporte que nos fará a todos ricos e felices, non só deberían ser procesados por estafa. Non só nos están tomando o pelo, non: ademais, eses gobernantes están cometendo o delito de apoloxía do crime. Porque este sistema de vida que se ofrece como paraíso, fundado na explotación do próximo e na aniquilación da natureza, é o que nos está enfermando o corpo, estanos envelenando a alma e estanos deixando sen mundo.

2. É verde o que se pinta de verde

Agora, os xigantes da industria química fan a súa publicidade en cor verde, e o Banco Mundial lava a súa imaxe repetindo a palabra ecoloxía en cada páxina dos seus informes e tiñendo de verde os seus préstamos. “Nas condicións dos nosos préstamos hai normas ambientais estritas”, aclara o presidente da suprema banquería do mundo. Somos todos ecoloxistas, ata que algunha medida concreta limita a liberdade de contaminación.

Cando se aprobou no Parlamento do Uruguai unha tímida lei de defensa do medio ambiente, as empresas que botan veleno ao aire e podrecen as augas sacáronse súbitamente a recentemente comprada careta verde e gritaron a súa verdade en termos que poderían ser resumidos así: “os defensores da natureza son avogados da pobreza, dedicados a sabotear o desenvolvemento económico e a espantar o investimento estranxeiro”.

O Banco Mundial, en cambio, é o principal promotor da riqueza, o desenvolvemento e o investimento estranxeiro. Quizais por reunir tantas virtudes, o Banco manexará, xunto á ONU, o recentemente creado Fondo para o Medio Ambiente Mundial. Este imposto á mala conciencia disporá de pouco diñeiro, 100 veces menos do que pediran os ecoloxistas, para financiar proxectos que non destrúan a natureza. Intención irreprochable, conclusión inevitable: se eses proxectos requiren un fondo especial, o Banco Mundial está admitindo, de feito, que todos os seus demais proxectos fan un fraco favor ao medio ambiente. O Banco chámase Mundial, como o Fondo Monetario chámase Internacional, pero estes irmáns xemelgos viven, cobran e deciden en Wáshington.

Quen paga, manda, e a numerosa tecnocracia xamais chospe o prato onde come. Sendo, como é, o principal acredor do chamado Terceiro Mundo, o Banco Mundial goberna aos nosos países cativos que por servizo de débeda pagan aos seus acredores externos 250 mil dólares por minuto, e imponlles a súa política económica en función do diñeiro que concede ou promete. A divinización do mercado, que compra cada vez menos e paga cada vez peor, permite abarrotar de máxicas chucherías ás grandes cidades do sur do mundo, drogadas pola relixión do consumo, mentres os campos esgótanse, podrecen as augas que os alimentan e unha costra seca cobre os desertos que antes foron bosques.

3. Entre o capital e o traballo, a ecoloxía é neutral

Poderase dicir calquera cousa da Al Capone, pero el era un cabaleiro: o bo de Al sempre enviaba flores aos velorios das súas vítimas…As empresas xigantes da industria química, petroleira e automobilística pagaron boa parte dos gastos da Eco 92. A conferencia internacional que en Río de Janeiro ocupouse da agonía do planeta. E esa conferencia, chamada Cume da Terra, non condenou ás transnacionales que producen contaminación e viven dela, e nin sequera pronunciou unha palabra contra a ilimitada liberdade de comercio que fai posible a venda de veleno

No gran baile de máscaras do fin de milenio, ata a industria química vístese de verde. A angustia ecolóxica perturba o soño dos maiores laboratorios do mundo, que para axudar á natureza están inventando novos cultivos biotecnolóxicos. Pero estes desvelos científicos non se propoñen atopar plantas máis resistentes ás pragas sen axuda química, senón que buscan novas plantas capaces de resistir os praguicidas e herbicidas que eses mesmos laboratorios producen. Das 10 empresas produtoras de sementes máis grandes do mundo, seis fabrican pesticidas (Sandoz, Ciba- Geigy, Dekalb, Pfiezer, Upjohn, Shell, ICI).

A industria química non ten tendencias masoquistas. A recuperación do planeta ou o que nos quede del implica a denuncia da impunidade do diñeiro e a liberdade humana. A ecoloxía neutral, que máis ben se parece á xardinería, faise cómplice da inxustiza dun mundo onde a comida sa, a auga limpa, o aire puro e o silencio non son dereitos de todos senón privilexios dos poucos que poden pagalos.

Chico Mendes, obreiro do caucho, caeu asasinado a fins do 1988, na Amazonía brasileira, por crer o que cría: que a militancia ecolóxica non pode divorciarse da loita social. Chico cría que a floresta amazónica non será salvada mentres non se faga a reforma agraria en Brasil. Cinco anos despois do crime, os bispos brasileiros denunciaron que máis de 100 traballadores rurais morren asasinados cada ano na loita pola terra, e calcularon que catro millóns de campesiños sen traballo van ás cidades desde as plantacións do interior. Adaptando as cifras de cada país, a declaración dos bispos retrata a toda América Latina. As grandes cidades latinoamericanas, inchadas a rebentar pola incesante invasión de exiliados do campo, son unha catástrofe ecolóxica: unha catástrofe que non se pode entender nin cambiar dentro dos límites da ecoloxía, xorda ante o clamor social e cega ante o compromiso político.

4. A natureza está fóra de nós

Nos seus 10 mandamentos, Deus esqueceu mencionar á natureza. Entre as ordes que nos enviou desde o monte Sinaí, o Señor puidese agregar, poñamos por caso: “Honrarás á natureza da que formas parte”. Pero non se lle ocorreu.

Hai cinco séculos, cando América foi apresada polo mercado mundial, a civilización invasora confundiu á ecoloxía coa idolatría. A comuñón coa natureza era pecado. E merecía castigo. Segundo as crónicas da Conquista., os indios nómades que usaban cortizas para vestirse xamais desollaban o tronco enteiro, para non aniquilar a árbore, e os indios sedentarios plantaban cultivos diversos e con períodos de descanso, para non cansar á terra. A civilización que viña impor os devastadores monocultivos de exportación non podía entender ás culturas integradas á natureza, e confundiunas coa vocación demoniaca ou a ignorancia. Para a civilización que di ser occidental e cristiá, a natureza era unha besta feroz que había que domar e castigar para que funcionase como unha máquina, posta ao noso servizo desde sempre e para sempre.
A natureza, que era eterna, debíanos escravitude. Moi recentemente decatámonos de que a natureza cánsase, como nós, os seus fillos, e soubemos que, como nós, ceo. pode morrer asasinada. Xa non se fala de someter á natureza, agora ata os seus verdugos din que hai que protexela. Pero nun ou outro caso, natureza sometida e natureza protexida, ela está fóra de nós.

A civilización que confunde aos reloxos co tempo, ao crecemento co desenvolvemento e ao grandote coa grandeza, tamén confunde á natureza coa paisaxe, mentres o mundo, labirinto sen centro, dedícase a romper o seu propio ceo.

Eduardo Galeano