Riscos invisibeis

 

O xeólogo Xoan Ramón Vidal Romaní advirte do perigo potencial do futuro lago da mina das Pontes. Unha entrevista  coa xornalista de La Opinión, Nuria Rodríguez, na que esboza o tema tratado o pasado venres na conferencia organizada en Pontedeume por Verdegaia e Fusquenlla

O proxecto de Endesa de converter a antiga mina das Pontes nun inmenso lago artificial non convence aos ecoloxistas e así o manifestaron en reiteradas ocasións. Ás súas críticas únense agora as advertencias do catedrático da Universidade coruñesa e director do Instituto Xeolóxico Universitario, Juan Ramón Vidal Romaní, que alerta de que hai un risco invisible, pero latente, que ameaza o futuro lago.

 

Ese perigo está baixo terra e ten que ver co movemento das placas tectónicas e a evolución da costa. Ao chocar dúas placas como a Euroasiática e a Ibérica e introducirse unha baixo a outra produce todo tipo de problemas estruturais, como fracturas e fallas, que non son máis que unha ruptura na cortiza terrestre que pode chegar ata os catorce quilómetros de lonxitude. Na zona das Pontes hai varias delas e unha que bordea parte do xacemento de lignito.

 Aínda que non se rexistren terremotos, nin grandes nin pequenos, esas fallas móvense de forma continua e se a ese feito súmaselle que na zona de Ferrol rexistrouse actividade sísmica pódese concluír que os riscos existen. Algúns destes sismos rexistraron un valor máximo de seis puntos, un valor “importante e preocupante”, segundo indica Vidal Romaní.

O catedrático non queda só coa teoría e ofrece exemplos cos que poder visualizar mellor algo para algúns tan abstracto como é a tectónica de placas e a actividade sísmica. Baixo San Andrés de Teixido hai outra falla que chega xusto ata a costa. O resultado do movemento imperceptible é que todo o val “é un inmenso deslizamiento” do terreo, di Romaní.

“Se hai unha falla e as rocas afundíronse ou o terreo movido o que deducimos é que unha cousa está relacionada coa outra”, destaca. Para velo ata máis claro mostra unha fotografía dun cruceiro cuxa base está inclinada. “Suponse que o fixeron vertical e fai non moito tempo. A falla de San Andrés é da familia das que pasan polas Pontes e que se está movendo é un indicio”, afirma este catedrático. Algo similar sucede na zona de cabo Prior. Segundo o director do Instituto Xeolóxico Universitario, de momento non se detectou ningún movemento recente, pero… “E se é unha etapa? En calquera momento pode detectarse, o problema é que non avisan”, advirte. No caso da mina das Pontes, sobre fállaa situábase un sedimento do que durante case medio século extraeuse lignito. É ese o oco que agora Endesa chea con auga e que, cando estea completo, levará outro risco.

“Toda esa auga pesa moitísimo, falamos de máis de 200 metros de profundidade. Parece que iso debería estabilizar fállaa que hai debaixo, pero estes planos móvense de cando en vez, como temos visto que se movían en San Andrés de Teixido”, apunta Vidal Romaní. Neste caso o perigo chámase presión hidroestática. A auga inxectaríase a gran presión nos ocos que quedan ao moverse os planos, o que levantaría a cortiza e produciría un desprazamento de masa rochosa que, de estar cheo o lago, podería producir un pequeno tsunami, un movemento de auga que normalmente se dá no mar, pero que tamén pode rexistrarse en lagos deste tamaño -o das Pontes terá doce quilómetros cadrados de superficie-. Segundo Vidal Romaní, fállaa, ademais, pódese mover máis facilmente, porque é “coma se a un coche quitásenlle a calza”, que neste caso sería o sedimento de lignito

Os riscos non quedan aí. A consecuencia do tsunami, a auga do lago podería ir parar ás Pontes e o máis normal é que siga o curso do Eume. Se o encoro da Capela está cheo, o máis probable é que a auga desborde e vaia dar ás Fragas.

E se a esta posibilidade úneselle que toda a auga da choiva drenada da mina foi a parar ao Eume e que os lodos, de gran acidez, están acumulados no encoro da Capela, segundo explica Juan Ramón Vidal, devanditos lodos irán a través do parque natural das Fragas ata a ría de Ares, co consecuente desastre ecolóxico e as perdas económicas que sufriría a pouca xente que aínda vive do marisco.

Un lago que a Xunta recibirá en 2012 e que necesitará de continuos coidados

O director da mina das Pontes, Francisco Aréchaga, asegura que a conversión do xacemento nun enorme lago é a solución que mellor se adapta a este tipo de ocos mineiros e ante a advertencia de que é imposible coñecer do todo os riscos da actuación, xa que non se fixo ata agora nada semellante, deféndea manifestando que é un proceso controlable. Con todo, tal e como subliña o director do Instituto Xeolóxico Universitario, Juan Ramón Vidal Romaní, “as regas sísmicos son incontrolables”.

“Cando empezou a haber terremotos en Galicia, como os rexistrados en Triacastela, nin sequera sabíase de riscos, supúñase que era unha zona estable”, recalca. Por iso, aconsella non encher do todo o oco da mina, senón tan só uns 20 ou 30 metros, e construír unha canle para desviar a auga. Aínda que para o geólogo, a mellor solución sería encher o oco cos cascallos de todas as minas de lousa da comunidade autónoma ou outros residuos de tipo xeolóxico. O que asegura non entender é como a Xunta está disposta a tomar “ese agasallo” en 2012, cando Endesa cédalle o lago. “Non o entendo, coa cantidade de problemas que vai haber aí, vai ter que estar toda a vida condenada a botar calcaria para corrixir a acidez da auga, a ter precaucións por se hai un sismo”, sinala.

Para Vidal Romaní, o negocio foi malo: “Quedámonos sen lignitos, que tampouco eran gran cousa, non temos nada e quedámonos co buraco, con todos os inconvenientes e riscos e cunha empresa que quere facer o que lle sexa máis barato. Iso é unha estafa en toda regra”, opina. O problema “é difícil de resolver”, debido á “cerrazón” por parte da empresa e a Xunta, que “tampouco fai nada a pesar de estar advertida”, insiste o catedrático. Endesa está obrigada pola lei a restaurar o oco da mina. Segundo a eléctrica, o futuro lago terá un importante valor económico e nel poderanse realizar actividades como a pesca e a vela.